Gazze’de ateşkes anlaşması Mısır, Katar, ABD ve Türkiye tarafından 13 Ekim’de imzalandı. Anlaşmaya rağmen İsrail ordusunun Gazze Şeridi’ne düzenlediği saldırılarda yaşamını yitirenlerin sayısı 25 kişi artarak 67 bin 967’ye yükseldi. Kırılgan ateşkes konusunda Türk medyasındaki olumlu havaya rağmen ilk uyarı MHP lideri Devlet Bahçeli’den geldi. Bahçeli salı günkü grup toplantısında anlaşmanın akıbetinin belli olmadığının altını çizerek “Akıbetinin ne olacağı henüz tam kestirilemeyen ateşkesle oyalanmanın, üç-beş esir takası yaşandı diye davul zurna çalmanın bir alemi yoktur” uyarısında bulundu. Peki Mısır’daki Gazze anlaşması bir ilk mi? Odatv daha önceki barış girişimlerini tarihin tozlu raflarından indirdi.
ANLAŞMA 18 YIL SÜRDÜ
1948- 1949… Arap dünyası ile İsrail arasında Gazze konusunda imzalanan anlaşma Arap-İsrail Savaşı’nın düşmanlıklarını sona erdirmek amacıyla hayata geçti. Mısır, Lübnan Ürdün ve Suriye tarafından imzalanan anlaşma ile Ürdün-Irak arasında Yeşil Hat olarak da bilinen ateşkes hatları kurmayı hedefledi. Birleşmiş Milletler’in de dahil olduğu Amerika Birleşik Devletleri, Birleşik Krallık ve Fransa arasında 1950’de hatları keskinleştirilen Üçlü Deklarasyon ile çizilen sınırlar ancak 1967’ye kadar dayanabildi… 1967 Altı Gün Savaşı ile bölge yeniden makus talihine dönüş yaptı.
ALTI GÜN SAVAŞLARI SONRASI
1967… 5 Haziran 1967 Pazartesi, Ortadoğu’nun günümüze kadar gelecek kanlı tarihinin en kritik günü olacaktı. Irak, Suudi Arabistan, Sudan, Tunus, Fas ve Cezayir’in de desteklediği Mısır, Ürdün ve Suriye üçlüsü ile İsrail arasında çıkan savaş sadece 6 günde Ortadoğu’nun temelini adeta dinamitledi.
İsrail’in kesin üstünlüğü ile biten savaşın sonunda İsrail hala vazgeçmediği işgalci kimliği ile Mısır’dan Sina Yarımadası’nı, Suriye’den Golan Tepeleri’ni ve Filistin’in Gazze Şeridi ile Batı Şeria’yı topraklarına kattı. Ve bu Filistin sorunu başta olmak üzere Ortadoğu’yu bir ‘Gayya Kuyusu’na (Cehennem çukuru) çevirip adeta bir kan gölüne döndürdü.
6 gün süren savaşın ardından anlaşmalar imzalandı. Konu BM Güvenlik Konseyi’ne taşındı ve çekilme, toprak-sorunu Gazze’nin geri verilmesi ve statü tartışmaları yıllarca sürdü.
ABD DİREKT BURNUNU SOKTU
1978–1979… Her yıl daha da kangrene dönen Ortadoğu coğrafyasına bu kez ABD doğrudan neşteri vurdu. Mısır’ın suikastla öldürülecek devlet başkanı Enver Sedat ile dönemin İsrail başbakanı Menahem Begin arasında, 12 gün süren gizli pazarlıkların ardından Camp David’de 17 Eylül 1978’de ABD Başkanı Jimmy Carter’ın gözetiminde bir sözleşme imzalandı. Bu sözleşme ile ilk kez bir Arap ülkesi İsrail’i resmen tanımış ve ele geçirdiği topraklar üzerindeki varlığını meşru olarak kabul etmiş oldu.
Camp David döneminde Carter girişimleri ile Filistin’in özerkliği gündeme gelecekti. Mısır ile İsrail barışı sağlanırken, Filistin meselesine ilişkin “geçici özerklik” fikirleri tartışıldı. Gazze ile Batı Şeria statüsü masaya yatırıldı.
HEM ABD HEM SOVYETLER
İspanya’nın ev sahipliğinde ve Sovyetler Birliği ile Amerika Birleşik Devletleri’nin ortak girişimiyle Madrid’de 30 Ekim ve 1 Kasım 1991 tarihleri arasında düzenlenen konferans ile barış yeniden tesis edilmeye çalışıldı. İsrail ile Ürdün-Filistin ortak heyeti, Lübnan ve Suriye arasında ikili görüşmeler gerçekleştirildi. Sonraki ikili görüşmeler 9 Aralık 1991’de Washington’da 28 Ocak 1992’de Moskova’da, çok taraflı müzakereler yapıldı.
OSLO’DAKİ GİZLİ GÖRÜŞMELER
1991… Madrid’deki 1991 yılındaki Konferansı’nın ardından bu kez yeni adres Norveç’ti… Madrid Konferansı’nın bir uzantısı olarak Oslo’da gizlice yürütülen görüşmeler İsrail hükümeti ile Filistin Kurtuluş Örgütü (FKÖ) arasındaki ilk yüz yüze anlaşma oldu. Anlaşmayla ilgili müzakereler 20 Ağustos 1993’te tamamlandı.
1993… Oslo Anlaşmaları daha sonra 13 Eylül 1993’te Washington, DC’de düzenlenen bir törenle resmi olarak imzalandı, bu törene Filistin Kurtuluş Örgütü (FKÖ) başkanı Yaser Arafat , İsrail Başbakanı Yitzhak Rabin ve ABD Başkanı Bill Clinton katıldı. Belgeler, FKÖ adına Mahmud Abbas, İsrail adına Dışişleri Bakanı Şimon Peres, ABD adına ABD Dışişleri Bakanı Warren Christopher ve Rusya adına Dışişleri Bakanı Andrei Kozyrev tarafından imzalandı.
İMZACILAR NEREDEN TANIDIK
Anlaşmayı FKÖ adına imzalayan Mahmud Abbas şu an Filistin devlet başkanı görevini yürütürken İsrail adına anlaşmayı imzalayan Şimon Peres ise Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Davos’taki meşhur One Minute çıkışının aktörü olacaktı.
Filistin Ulusal Yönetimi adı altında geçici bir Filistin özyönetiminin kurulmasını öngören anlaşma ile İsrail Savunma Kuvvetleri’nin (IDF) Gazze Şeridi ve Batı Şeria’nın bazı bölgelerinden çekilmesini öngörüyordu.
OSLO’NUN DEVAMI BU KEZ KAHİRE
1994… Oslo’daki 1991 yılında anlaşmanın devamı olarak bu kez adresler Kahire’yi gösteriyordu. Resmî adıyla Gazze Şeridi ve Eriha Bölgesi Anlaşması Filistin özerkliğinin ayrıntılarının kararlaştırıldığı Oslo I Anlaşması’nın devamı niteliğindeydi. 4 Mayıs 1994’te Yaser Arafat ve dönemin İsrail Başbakanı Yitzhak Rabin tarafından imzalanan anlaşma ile beş yıl içinde Batı Şeria ve Gazze Şeridi’nde Filistin’e sınırlı özyönetim hakkı tanıyordu. Anlaşma uyarınca İsrail, imzalanmasından itibaren üç hafta içinde Batı Şeria’daki Eriha bölgesinden ve Gazze Şeridi’nden kısmen çekilmeyi kapsıyordu. Anlaşma Filistin Yönetimi’ni ve başkan olarak Yaser Arafat’ı tanıyordu.
CAMP DAVID DE HÜSRAN OLDU
2000… Adresler bu kez ABD Maryland’deki Camp David’di… Amerika Birleşik Devletleri Başkanı Bill Clinton’un, İsrail başbakanı Ehud Barak’ın ve Filistin Ulusal Yönetimi başkanı Yaser Arafat’ın bir araya geldikleri zirve olumlu sonuçlanmadı. Müzakereler Ehud Barak’ın ısrarı sonucu ABD Başkanı Bill Clinton’ın aracı olduğu zirvede İsrail ile Filistin arasında devam eden çatışmalara bir son vermek amacıyla nihai statü belirlenmeye çalışıldı. Zirve iki tarafın daimi statü sorunları, sınırlar, yerleşimler, mülteciler ve Kudüs’ün de dahil olduğu konularda bir anlaşmaya varamaması üzerine belli bir sonuca ulaşılamadan sona erdi.
ARAP BARIŞ GİRİŞİMİ
2002… Her seferinde işgal ettiği toprakları artıran İsrail’e karşı Arap Barış Girişimi bu kez harekete geçti. Arap Ligi’nin İsrail’i tanıması karşılığında İsrail’in 1967 sınırlarına çekilmesi ve Filistin devletini kabul etmesi önerisini içeriyordu. Metin doğrudan Gazze’yi “işgal edilmiş toprak” olarak kayda geçirdi. Anlaşma hayata geçmedi.
BARIŞ İÇİN YIL HARİTASI
2003… İkinci İntifada kapsamındaki Filistin direnişine karşı İsrail, Batı Şeria’da Savunma Kalkanı Harekatı adlı kanlı bir operasyon başlattı. ABD, Avrupa Birliği, Birleşmiş Milletler ve Rusya’nın oluşturduğu Ortadoğu Dörtlüsü yeni bir plan hazırladı. Planın ilkeleri ilk olarak ABD Dışişleri Bakanlığı yetkilisi Donald Blome tarafından hazırlandı, ABD Başkanı George W. Bush tarafından 24 Haziran 2002’de yaptığı konuşmada İsrail ile yan yana barış içinde yaşayan bağımsız bir Filistin devleti çağrısında bulundu. Nihai metin 30 Nisan 2003’te yayımlandı. Plan hiçbir zaman uygulamaya konulmadı.
TEK TARAFLI ÇEKİLME
2005… Dönemin İsrail başbakanı Ariel Şaron tarafından 2003 yılında önerilen ve Kabine tarafından 2004 yılında kabul edilen strateji, Haziran 2004’te Çekilme Planı Uygulama Yasası olarak resmen onaylandı. İsrail ordusu Gazze Şeridi’ndeki evlerini gönüllü olarak boşaltmaları karşılığında hükümetin tazminat paketlerini kabul etmeyi reddeden tüm İsrailli yerleşimcileri tahliye etmeye başladı. Bu çekilme, İsrail tarafından tek taraflı olarak ve Filistin Ulusal Yönetimi ile koordinasyon olmaksızın gerçekleştirildi.
ANNAPOLIS KONFERANSI
2007… Adresler bir kez daha Maryland’di. Annapolis’teki ABD Deniz Harp Okulu’nda düzenlenen Konferans, İsrail-Filistin barış sürecini canlandırmayı ve “Barış Yol Haritası”nı uygulamaya koymayı amaçladı.. Konferans’ın ardından taraflar ortak bir bildiri yayınlamasına rağmen sonuç yine çıkmadı. Konferans sonrası müzakereler devam ederken Hem Mahmud Abbas hem de Ehud Olmert, birbirlerine barış önerileri sundu.
Sonuç olarak bir anlaşmaya varılamadı. Hamas ve İran konferansın boykot edilmesi çağrısında bulundu. Hamas 23 Kasım 2007’de Gazze Şeridi’nde bir gösteri düzenledi. Batı Şeria’da konferansa karşı çıkan büyük gösteriler sert bir şekilde bastırıldı ve göstericiler El Fetih ile karşı karşıya geldi. İran’ın eski Cumhurbaşkanı Mahmud Ahmedinejad, olayı kınadı. El Fetih ve Hamas çekişmesi ayyuka çıktı.
DONALD TRUMP’IN İLK PLANI
ABD Başkanı Donald Trump , 28 Ocak 2020’de İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu ile birlikte Beyaz Saray’da düzenlediği basın toplantısında İsrail-Filistin ihtilafını çözme planını resmen açıkladı. Planlanmasından sonra iki yıl ertelenen “Barıştan Refaha: Filistin ve İsrail Halkının Yaşamlarını İyileştirmeye Yönelik Bir Vizyon” başlıklı plan için Filistin toplantıya davet edilmedi. Plan İsrail tarafının tezlerini destekliyordu. Hazırlanan metin Trump’ın damadı ve kıdemli danışmanı Jared Kushner liderliğindeki bir ekip tarafından kaleme alındı.
VE SON ATILAN GAZZE İMZASI
ABD Başkanı Donald Trump, 9 Ekim’de Mısır’da devam eden müzakerelerde İsrail ile Hamas’ın Gazze’de ateşkes planının ilk aşamasını onayladığını duyurmuştu.
Müzakerelerin yapıldığı Mısır’da anlaşma imzalanırken İsrail hükümetinin onayıyla 10 Ekim’de devreye girmişti.
İsrail ordusunun anlaşmada belirtildiği üzere “sarı hat”ta çekilmesinin ardından Gazze Şeridi’nde ateşkesin aynı gün 12.00 itibarıyla yürürlüğe girdiği açıklanmıştı.
Hamas, saldırıları, İsrail ordusunun birkaç gün önce yürürlüğe giren ateşkesi ihlali olarak değerlendirmişti.
Hazar Şahsuvar
