DİSK-AR salgının ikinci yılı raporuna göre salgın döneminde işçilerin yüzde 46’sı Covid-19’a yakalandı. Ayrıca borçlanmayla birlikte ucuz besinlere yönelim de arttı. Asgari ücret ise ortalama ücrete dönüştü.

Emek Servisi

Dünyayı etkisi altına alan salgının Türkiye’de ilk rastlandığı tarihten bu yana 2 yıl geçti. Covid-19 işçi sınıfı hastalığına dönüştüğü gibi ekonomik sonuçlarının altında ezilenler de emekçiler oldu. Ücretsiz izne çıkarılanlar, kısa çalışma ödeneği kapsamına alınanlar açlık sınırı altında günde 30 lira 50 lira gibi rakamlarla sefalete mahkûm edildi. İşsiz kalanlar, maddi imkânsızlıklarla canına kıyanlar ise hâlâ hafızalarda.

Türkiye Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu Araştırma Merkezi (DİSK-AR) de salgının ikinci yılına girilmesi dolasıyla “İkinci Yılında Pandeminin İşçilere Etkisi” başlıklı rapor hazırladı. Raporun girişinde salgından en olumsuz etkilenen kesimlerin başında işçiler, ücretli çalışanlar geldiği hatırlatıldı. Raporda işçi sınıfının artan şu sorunlarına yer verildi:

ASGARİ ÜCRET ORTALAMA ÜCRETE DÖNDÜ

Raporda, 2017’de ortalama ücretler ile asgari ücret arasında yüzde 35 fark varken bunun 2021’de yüzde 27,5’e gerilediği vurgulandı. Pandemi döneminde ortalama ücretlerin asgari ücrete doğru düşmeye devam ettiği ve makas daraldığı aktarıldı. Bunun en önemli nedeni olarak pandemi döneminde yapılan kısa çalışma ve nakdi ücret desteklerinin işçilerin asıl ücretlerinin altında kalması olduğu belirtildi.

EN ÖNEMLİ SORUN İŞSİZLİK VE DÜŞÜK ÜCRET

Rapor için hazırlanan ankete katılan işçilerin yüzde 72’si “Çalışma hayatındaki en önemli sorun nedir” sorusuna ‘işsizlik’ yanıtını verdi. İşçilere göre diğer önemli sorun ise yüzde 65 ile ‘düşük ücret’ oldu. Raporda şu ifadelere yer verildi: “Bu sonuçlar pandemi döneminde yaşanan iş ve gelir kaybının etkisini ortaya koyması açısından önemlidir. Araştırmaya katılan işçilerin çalışma hayatına ilişkin belirttikleri en önemli üçüncü sorun yüzde 44,8 ile sigortasız çalıştırılma/kayıtdışı istihdam, dördüncü sorun yüzde 43 uzun çalışma saatleri olmuştur.”

Araştırma kapsamında işçilerin yüzde 58’i pandemi döneminde ev masraflarının arttığını söyledi. Yüzde 26,2’si kısmen arttığını belirtti. Böylece masrafların tamamen veya kısmen arttığını söyleyenler birlikte ele alındığında uzaktan çalışan işçilerin yüzde 85,5’i pandemi döneminde ev masraflarının arttığını söyledi.

BORÇLANMA VE UCUZ BESİNE YÖNELİM ARTTI

Borçlanmanın artışı pandemide işçilerin yaşadığı en büyük sorun olarak öne çıkıyor. İşçilerin yüzde 55’i pandemi döneminde borçlarının arttığını, yüzde 27’si faturalarını ödemekte zorlandığını, yüzde 25’i kredi kartı borcunu ödeyemediğini söylemiştir.

Salgında artan maliyetler ve geçim zorluğu nedeniyle işçilerin yüzde 66,4’ü harcamalarını kıstığını belirtti. İşçilerin yüzde 49,6’sı ise daha ucuz besinlere yöneldiğini vurguladı. Kredi kartı kullanımını artırdığını belirten işçilerin oranı da yüzde 32,4 oldu.

İşçilerin pandemide aldıkları yardımın ana kaynağı aileleri oldu. İşçilerin yüzde 39’u ailesinden yardım aldığını beyan etti. Kısa çalışma ödeneği ve ücretsiz izin ödeneği alanların toplam oranı yüzde 32,5 olmuştur.

EMEKÇİLERİN YARISI COVID-19’A YAKALANDI

Raporda Covid-19’un aynı zamanda bir işçi hastalığı olduğunu ve işçilerin hastalığa yakalanma oranının yüksek olduğu vurgulandı. İşçilerin yüzde 46’sı kendilerinin ya da çalışma arkadaşlarının Covid-19’a yakalandığını beyan etti.

İşçilerin yüzde 30’u işyerinde Covid-19 vakası görülmesine rağmen işlerin durdurulmadığını, üretimin devam ettiğini belirtti. Raporda şu ifadelere yer verildi: “İşçilerin Covid-19’a yakalanma oranın yüksek olmasında salgının en yoğun döneminde bile üretimi sürdürme yaklaşımının rol oynadığını söylemek mümkündür.”

Salgında yaşanan kapanmalar ve işe ara vermeler ile diğer düzenlemeler nedeniyle işçilerin çalışma biçiminde önemli değişiklikler oldu. Kısa çalışma, ücretsiz izin, evden çalışma gibi yeni istihdam biçimleri ortaya çıktı. Rapora göre işçilerin yüzde 25,8’i “bir değişme olmadı, eskisi gibi çalışmaya devam ediyorum” derken yüzde 74,2’si ise pandemi döneminde çalışma biçiminin değiştiğini söyledi.

Evden çalışan işçilerin yüzde 48,8’nin ev işleri ve bakım yükü arttı. Bu oran erkeklerde yüzde 44,8 iken, kadınlarda yüzde 52,9 düzeyinde gerçekleşti. Evden uzaktan çalışan işçilerin yüzde 50,6’sı salgın döneminde iş ve iş dışı (özel) yaşam sınırlarının kaybolduğunu söyledi.

Ev işlerine ve bakıma ayrılan zaman arttıkça kadın ve erkeklerin buraya ayırdıkları süre arasındaki makasın açıldığı görüldü. Ev işlerine ve bakıma 3-6 saat ayıran kadınların oranı yüzde 23,7, erkeklerin oranı ise yüzde 9,7 oldu. Ev ve bakım işlerine zaman ayırmayan kadınların oranı yüzde 7,6 ile sınırlı kalırken erkeklerin oranı yüzde 29’a yükseldi.

İşçilerin yüzde 43,5’i verilen sosyal destekleri yetersiz bulduklarını vurguladı. Katılımcıların yalnızca yüzde 28,5’i destekleri yeterli buldu. Destekleri ne yeterli ne yetersiz bulanların oranı ise yüzde 24,5. İşçilerin yüzde 36,1’i hükümetin sağlık politikasını başarılı bulurken yüzde 35,4’ü başarısız bulduğunu belirtti.